Vanaf 1989 heeft Boris Rousseeuw van De Carbolineum Pers ruim 160 uitgaven verzorgd. Naast poëzie en proza bestaat zijn fonds ook uit boekhistorische verhandelingen en facsimile-uitgaven. Deze uitgaven zijn vaak van aanzienlijke omvang en verdienen alleen al voor het initiatief en de getrooste moeite alle lof. Dat geldt zeker ook voor deze Kemschen Hei-Kreekel, een totaal onbekend Antwerps liedboek, dat in 2006 op een Brusselse boekenveiling opdook. De Carbolineum Pers maakte een integrale herdruk, met nawoord en woordverklaring in 232 bladzijden hoogdruk met houtsneden in drie drukgangen, geheel gebonden in perkament en in een aparte cassette. Voor de tekst werd terecht gekozen voor de Franciscan van Goudy, die goed past bij de veertien driekleurenhoutsneden van Isabelle Vandenabeele. Deze eigentijdse illustraties sluiten uitstekend aan bij het karakter van de tekst. De enige kritiek betreft de (te strakke) band en de cassette. Waarom toch die knullige fotokopie als stofomslag en dito cassette. Mag het niet te mooi worden?

Dit boekje is een kleine ode aan een piano. Het gaat over de treurige teloorgang van een Steinway. Het moet een mooi instrument geweest zijn. Nu rest alleen deze uitgave in 27 exemplaren, waarvan in 13 exemplaren een letter van het gesloopte Steinway & Sons-logo bij het colofon geplakt is. De ondertitel, een notitie, geeft precies aan wat te verwachten is van dit kleine met zorg gemaakte boekje. De afbeelding, in linodruk, toont een man in berustende houding naast zijn piano. De eindigheid van de piano wordt door dit uitgaafje benadrukt door de laatste letter van het Steinway & Sons-logo. In het juryexemplaar is dat geen letter maar de ampersand.

Acht drukkers besluiten na een vergadering een boekje te maken. Ieder een pagina geheel naar eigen inzicht te bedrukken, alleen het formaat staat vast. Een vierkant boekje van 20 bij 20 cm en Japans gebonden is het resultaat. Voor elke pagina is een ander lettertype gebruikt, ander papier en geheel verschillende illustraties. Het drukkersplezier komt op elke bladzijde tot uitdrukking in alle verschillende grapjes en vondsten. Een mooi marginaal product.

‘Toen was geluk nog heel gewoon’, is de gedachte die bij je opkomt bij het openslaan van deze publicatie. Maar ‘toen’ is nu en de tuin is van Joke en Karel, en we lezen in de inleiding dat die zelfs af en toe openstaat ter bezichtiging. Het blijkt een nieuw deel te zijn in de reeks Tijdverdrijvers, dat zich weet te onderscheiden door verzorgde eenvoud. De titelpagina is prachtig zwart en subtiel groen, waarmee de kleur van het losse omslag wordt herhaald in het binnenwerk. Ontroerend is de linoleumsnede als frontispice waarin we Joke en Karel aantreffen in de tuin. Verderop staan twee korte toepasselijke teksten, één gekozen door Joke en een tweede die ingebracht werd door Karel. Inhoud en vorm zijn één op één in deze nederig stemmende uitgave. Overal ademt dezelfde eenvoud en verfijning, die uit doet zien naar de volgende uitgave in de reeks.

Een ode aan de Indische buurt in Amsterdam, waarbij de maker van deze 23 houtsneden zich liet inspireren door de Amsterdamse beeldbank. De tekst links archiveert de opvallende elementen in deze straten in Amsterdam-Oost, de houtsneden op de rechterpagina getuigen daarvan in beeld. In de Javastraat bijvoorbeeld vinden we 14 groenteboeren en een Yildiz Market en in de Benkoelenstraat staan 3 Berlageblokken en een Vuilboom. Op het omslag zijn een aantal beelden aan elkaar gelast. Geen tekst, alleen afbeeldingen in zwart wit. Met een extra flap vouwt de buurt zich als het ware om het boek heen. Het stevige formaat is goed gekozen voor de stevige houtsnijwerken. Subtiel is het gebruik van een ondersteunende kleur in de houtsneden. Daar waar het nodig is, geeft het diepte en de meeste illustraties worden er levendiger van. Geraffineerd goed gekozen is de cursieve Gill voor de beknopte teksten en ook de verticale plaatsing ervan is geen willekeurige. De vorm van de teksten versterkt de inhoud van de beelden. Heel knap gedaan.

De ingrediënten van dit drukwerk zijn een dromerig gedicht en een frêle illustratie. Het is gewikkeld in een drieluik van handgeschept Middelste Molen dat zich op zijn beurt wentelt om een vierluik van Zerkall Bütten. Het gedicht – de uil, maar wat is er in de naam? – en de illustratie sluiten nauw bij elkaar aan en doen denken aan herinneringen en aan dromen. Het geheel is grafisch en typografisch mooi vormgegeven en met klasse gedrukt in vinyl- en boekdruk. Een uitgave om bij weg te dromen. Dichterlijk mooi.

Het minste wat je kan stellen is dat deze uitgave van het gedicht Onbeduidende Polka van Paul van Ostaijen een boeiend product is. Het is een amalgaam van papier, tekst, formaat, kleur, vorm. Niets is echter wat het lijkt. Het duurt dan ook even voor je een en ander begrepen hebt. Wie Van Ostaijens gedichten en grafische realisaties kent of gezien heeft, herkent de stijl, nu in een modern jasje gegoten. Dit is een geslaagde hedendaagse emanatie van een gedicht van Paul van Ostaijen.

Deze uitgave bevat een gedicht gezet in twee talen, Schots en Engels. Gedrukt op oranje Hahnemühle papier en ingenaaid in grijs bordkarton. Het grijsbord steekt aan de achterkant 1 cm over, daar is uit een 6 cicero biljetletter de titel gezet. Het uitgaafje van 27 bij 12 cm staand formaat is knap gedrukt op een kleine tafeldegel. Op deze degel zijn jarenlang wijnetiketten gedrukt, nu in het tweede gebruik poëzie en proza. Een goed voorbeeld hoe een gedicht voornaam uitgegeven kan worden.

Rood en zwart op wit zijn de kleuren van dit opvallende boekwerk. Gedichten van Benno Barnard geïllustreerd met nagelaten werk van Ton Frenken zijn de ingrediënten. De abstracte illustraties van Frenken verluchten de uitgave en zijn mooi in evenwicht met de typografie van de tekst. De typografische vormgeving is uiterst sober maar bijzonder geslaagd. De papierkeuze, 45 grams Kozo, bladert heerlijk en het doorschijnende aspect stoort niet, integendeel, het ondersteunt het grafische geheel. De band is mooi verzorgd, zwart-rood als de liefde en de dood, origineel voortgezet in de schutbladen. Jammer dat er op het omslag met de titel ‘Zijne Kortstondigheid’ grafisch niet iets meer inzat.

Een ontwapenende uitgave van de Hanzepersen, het collectief van drukkers gevestigd langs en rondom de IJssel. Misschien wel Neerlands mooiste rivier en dat is ongetwijfeld wat zij ons wilden laten ervaren met dit vrolijk stemmende drukwerk.
Als een soort motto is een kleine tekst van Liselore Gerritsen opgenomen:

‘iedereen heeft zijn rivier en ik ik heb de ijssel
en de zachte koeieogen volgen elkaar onbewogen
iedereen heeft zijn rivier en in mij stroomt de ijssel’

Het resulteerde in een reeks vrije kunstwerkjes, in een leporello aan elkaar gelast.

Dat blijkt een goed gekozen vorm, omdat je daardoor letterlijk een tochtje langs de IJssel maakt. Alsof je op een bootje zit, zo beweeg je langs de bladen en steeds ontdek je nieuwe dingen. Vrolijke tekeningen wisselen af met ornamentele patronen en verstilde teksten. Een blauwe baan vormt het verbindende element. Door de keuze van het omslagmateriaal staat het boekje wat open en dat is jammer. Maar verder zou je willen dat er meer deelnemers waren, waardoor je wat langer had kunnen varen.