Als je bedenkt dat deze uitgave gemaakt is naar aanleiding van de Campo Santo-herdenking ter gelegenheid van het overlijden van Christine D’haen (tien jaar geleden) dan begrijp je waarom de uitgave zo gewichtig en tegelijk zo sober is: een enkelkatern met twee gedichten van haar hand, mooi gedrukt op Zerkall-Bütten Edelweiss, genaaid in een omslag van dun grijsbord, passend in een doos van golfkarton waarin een uitsparing is gemaakt, met daarbovenop een gewassen tekening van Johan de Loore. Op de overslaande flap de naam in deftig grijs: Christine D’haen. Een waardig eerbetoon.

‘Wat maakt dat de innerlijke wereld zich bij de ene persoon in een beeld vertaald en bij de ander in taal en voor sommige kunstenaars/schrijvers afwisselend in beide uitingsvormen?’ Met deze publicatie (en een tentoonstelling) willen de initiatiefnemers de intrigerende relatie tussen beeldende kunst en literatuur voor het publiek ontsluiten. Beeldende kunst, o.a. tekeningen, schilderijen, zeefdrukken en fotografie, wordt afgewisseld met proza en poëzie. Het geheel is zorgvuldig vormgegeven door Stephan de Smet en digitaal gedrukt. De gebruikte letters zijn de Questa en de Berthold Block. De eerder gestelde vraag wordt niet beantwoord en er is geen toelichting bij de uitgekozen werken, dus het is aan de lezer/kijker om een conclusie te trekken. Dat die chemie er wel degelijk is blijkt uit de mooie verzameling werken: beeldende kunst waarin tekst is verwerkt en poëzie over beeldende kunst en architectuur. Van enkele kunstenaars zijn beeld én tekst opgenomen.

Een heel dik boek met slechts drie spreads. Je zou willen dat alle natuurboeken op school zo zorgvuldig waren vormgegeven. Verzamelen is één ding, maar het zo mooi esthetisch presenteren en inhoudelijk in een paar zinnen vlijmscherp samenbrengen vereist meer. Kleur en onderwerp en kleine museumtafeltjes van voorwerpen bijeengebracht in een meer dan kloek baksteenboek doen ieders boekenhart goed.

Dit kleine boekje is Jan Klerkens bijdrage aan het margedruk-kersproject De Vergeten Letters. Zo’n project is een uitnodiging om de fantasie de vrije loop te laten. Tweeëndertig margedrukkers namen deel en vulden het thema elk op hun eigen manier in. Alle drukwerken werden verzameld in een doos en iedere deelnemer kon zo’n doos ophalen op de Boekkunstbeurs van 2019. Jan Klerken en Hans van Eijck (In de Bonnefant) namen het initiatief voor dit margedrukkersproject. De bijdrage van Klerken bracht de jury aan het lachen. Bij hem zijn ‘vergeten letters’ de letters uit de zetkast die maar weinig worden geraapt. Hij beeldt zich in hoe die letters liggen te wachten tot ze zelf ook eens uit de kast mogen komen, om dan bont ingekleurd naar het Vergeten Letterfeest te mogen. De middenpagina toont dat exuberante feest, waarvoor 35 verschillende inktkleuren werden gebruikt. Opvallend is dat Klerken ervoor koos de titel zelf onvolledig op het omslag te zetten. Na een grote ‘De’ is hij de volgende twee woorden vergeten en vervangt hij deze door een selectie diakritische tekens en ampersands.

Een boekje om meteen verliefd op te worden. Henk-Jan Hoefman won met het essay ‘Rembrandt en compassie’ de derde prijs in de wedstrijd Leiden Compassiestad. Uitgangspunt was de ets Bedelaar, zittend tegen een heuveltje van Rembrandt uit de collectie van het Rijksmuseum. Een prachtige kleine leporello, mooi en subtiel vormgegeven door Angelique Kleijne. Het boekje wordt beschermd door een omslag van wolvilt en bijeengehouden door henneptouw. Werkelijk alles is perfect aan deze kleine uitgave, zelfs het op een inktjet geprinte binnenwerk.

Lela Zeckovic is een Joegoslavische dichteres die een aantal gedichten in onze taal heeft geschreven nadat ze in 1960 in Nederland was gaan wonen. Deze gedichten zijn liefdevol opgenomen in het boekje Lapis lazuli. Lapis lazuli is een spirituele steen. Hij bevordert de spirituele kracht, spirituele vaardigheden, astraal reizen, verlichting, wijsheid en geeft innerlijke rust en vrede. Deze spiritualiteit voel je overal in dit boekje. De omslag is eenvoudig bruin maar van een grote schoonheid. In elke uitgave zit voorin een ets van het gelaat van Lela Zeckovic, gesigneerd en genummerd door de maker, Will Landman. Prachtig in alle aspecten.

Gefundenes Fressen is zoals Paul Bogaert het formuleert een vertaalslag in originele zwart-wit linosneden van samengestelde gevonden beelden en teksten. Het omslag is ontworpen door Annemarie Kloeg, die ook het bindwerk verzorgde. De lezer, tevens kijker, krijgt te maken met een aantal menselijke uitingen die zich snedig en grappig aandienen in 52 pagina’s. De ware portee van dit boek openbaart zich echter pas geleidelijk, afhankelijk van het aantal keren dat het boek wordt gezien en gelezen. Dan is steeds een andere toon en boodschap voelbaar, die een aanzienlijk grotere draagwijdte blijkt te hebben dan wat bij eerdere beschouwing werd verondersteld. Je wordt verzocht een witte handschoen aan te doen bij het bekijken van het boek. Verwarrende maar boeiende teksten, prachtig vormgegeven in zwart-wit. Een boek dat blijft verbazen.

Met dit vijftiende-eeuws gedicht van John Audelay over de vijf zintuigen begint Hans van Eijk een reeks kleine uitgaves gezet in letters van de beroemde Duitse kalligraaf en letterontwerper Rudolf Koch. Hier is het zetwerk uitgevoerd in de Wilhelm-Kling­spor-­Schrift, uitgebracht in 1925. Hoewel we moeite hebben om de (oud-Engelse) teksten te lezen, genieten we van de uitzonderlijk mooie Textura met smalle, hoekige onderkastletters en brede, elegante kapitalen. Er is een gigantisch contrast tussen de dikke verticale delen en de haarlijntjes die de letters versieren. Er wordt veel met ligaturen gewerkt, met alternatieve letters en elke strofe eindigt met een versierde uitgangsletter. Hans van Eijk wisselt af tussen vier verschillende corpsgroottes. Er zijn drie papiersoorten gebruikt, die qua kleur erg smaakvol combineren. Het binnenwerk is helemaal ‘vintage’: een handgeschept papier van J. Barcham Green uit 1985.