Na het intrigerende Keer tot uzelve in (zie Mooi Marginaal 2004–2005, p. 92–93) bundelt Martin Frijns zeven Rilke-verzen in Rilke – Sieben Nedersaksisch. Zeven gedichten zijn hier vertaald in het Gronings (Jan Glas), Drents (Marga Kool), Twents (Anne van der Meiden) en Nederlands (Henny Hamhuis) met illustraties van Hedwig Thiessen, Ellen Krol, Hans Ebeling Koning, Albert Bouhuis en Joke van Vliet. De beroemde regel ‘Wer jetzt kein Haus hat, baut sich keines mehr’ (‘Wie nu geen huis heeft zal er geen meer bouwen’ – Hamhuis) uit ‘Herbsttag’ klinkt ook profetisch als ‘Wel nou gain hoes het, baauwt hom gainent meer’ (Glas), ‘Die nou gien huus hef, bouwt hum der gien meer’ (Kool) of als ‘Den nog gin hoes hef, bouwt der zich gin meer’. Het boek bevat ook een dvd waarop men onder meer de vertalers ziet en hoort voorlezen. Sfeervolle en heel verzorgde uitgave.

Dit persoonlijke onderzoek van de postmodernistische filosofie en haar invloed op hedendaags grafisch ontwerp werd door alle juryleden bijzonder gewaardeerd. Het boek bestaat uit negen hoofdstukken, de tekst is opgebouwd uit negen regels. Elke regel staat voor een hoofdstuk die alle negen gelijktijdig beginnen. De vormgeving illustreert hiermee de strekking van de verhandeling. Met het simultane begin zonder nadere hiërarchie wil Hyo-Jung Kwon, de vormgever die tevens de auteur is, het meerstemmige en meertalige karakter van het postmodernisme verbeelden. Men kan spreken van typografische polyfonie.
Hier wordt niet diagonaal, maar strikt horizontaal gelezen. Dit boek vraagt de nodige fysieke en mentale inspanning van de lezers die in het colofon dan ook sportief worden bedankt. Het bladeren is mede door de papierkeuze een plezierige bezigheid. De Japanse bindwijze is begrijpelijk, maar te strak waardoor er nauwelijks rugwit is en het boek niet overal goed open blijft liggen. In de ondertitel wordt overigens gesproken van ‘a personal eaasy’.
Is dit een foutje of gewoon heel postmodern?

Een vis is zo vrij als een vogel in de lucht: zo luidt het motto van Knappe vissen. Het is een uitgave van Jaap Binsbergen van zijn pers [Tussen Haakjes] maar deze keer heeft hij niet zelf gedrukt. Hij heeft het drukwerk uitbesteed aan Alex Barbaix van Pastei, en dat is een goede zet geweest. Een vrolijke uitgave, goed gedrukt op het 140 grams Tintoretto. De houtsnedes van de knappe vissen zijn schraal gedrukt waardoor de houtnerf van het multiplex waaruit ze gesneden zijn goed tot zijn recht komt. De gebruikte steunkleur verhoogt de feestvreugde. Hoe moeilijk drukken in boekdruk is, blijkt uit het gebruik van de Anonce Antique in de onderschriften die hier en daar dichtlopen. Het bronnenmateriaal is hoogst origineel: van Artis tot de visboer.

Deze uitgave is het zestiende deel uit de reeks Bert van Selm-lezingen. Naar eigen smaak gaat over de individualisering van het gedrukte boek in de zestiende en zeventiende eeuw. Het boekje is klassiek/modern getypografeerd. De rode ‘harde return’-tekens zorgen voor een mooi ritme in de lopende tekst. Op sommige pagina’s zijn de voetnoten eigenwijs ingevoegd in de lopende tekst, waardoor het geheel niet statisch is. Het lichtgele papier dat ook zacht aanvoelt, geeft het geheel een warme uitstraling.
Leuk en passend is het bijgevoegde stickervel. Op dit vel bevinden zich de ontbrekende initialen die de lezer naar eigen smaak mag inplakken. Je hebt een keuze uit drie stijlen: gotisch getekend, gotisch gedrukt en romein gedrukt. Combineren mag natuurlijk ook in deze postmoderne tijd.

Intrigerende gedichtenbundel met Duitse en Engelse vertalingen, door Ursula Eltayeb en Michael Farley, van de in Oostenrijk levende Soedanese dichter Tarek Eltayeb (* 1959). Door Hans van Eijk andermaal fraai vormgegeven: gezet uit de Dante corps 14 en de Michelangelo, en gedrukt op Zerkall Werkdruck. Het omslag in lichtgroen Bugra is meesterlijk van kleur, schikking, ornamentiek, en getuigt met zijn Latijns-renaissancistische datering van culturele continuïteit en verstilde schoonheid. Zelfs de honden van Maastricht blaffen niet: ‘Dies ist eine Stadt, / wo die Hunde höflich und elegant sind, / sie die Ampeln und / Gesten ihrer Besitzer verstehen, / sie alles tun, was Hunde eben tun. / Aber bellen tun sie nie.’

Alles wat Kees Thomassen drukt, is anders en verrast keer op keer. Deze uitgave is klassiek vormgegeven en gezet uit de Walbaum en royaal op de pagina gezet. De ingeplakte foto’s voegen iets essentieels toe aan de tekst. De letters staan scherp op het papier en het geheel is een perfecte uitgave. De titel en titelpagina zijn in twee kleuren gedrukt, zwart en grijsblauw, exact dezelfde kleur als het papier van het omslag. Alles is helemaal in evenwicht.

Het Ampzing Genootschap toont zich bezorgd om de sluipende verengelsing van het taalgebruik. In de zilvergrijze doos ‘Kind noch cry’ zijn allerlei, vaak satirische, reacties in woord en beeld gebundeld: tekstbrochures met ‘Verhalen’, ‘Woordenlijst’ (leuk!), ‘Gedichten’, een beeldverhaal over het maken van een borstbeeld van inspirator Samuel Ampzing (1590–1632, dichter, historicus, Coster-vereerder), een leenwoordprentenmap, een cd met liedjes, een plakkaat met een overzicht van alle prenten enz. Vormgevers waren Eric J. Coolen, Hielke de Vries, Paul Jong, Joost Veerkamp en Henk Tijbosch. Niet op alle fronten volmaakt, maar wel sympathiek, inspirerend, aanstootgevend…

Een klein vierkant boekje met weinig tekst, alleen op het omslag en aan de achterkant van de leporello gevouwen bladzijden. Op een mooie manier wordt een beeldverhaal verteld over bergen ijzererts, fabrieken en schoorstenen. De beelden zijn foto’s van zware industrie, afgewisseld met getekende schetsen. Het boekje is gebonden in een omgekeerde Japanse bindwijze en kan als een ronde geplakte leporello worden neergezet. Wat de jury vooral opviel aan deze uitgave is het prachtige zwart in de fotografie. Dat komt in deze uitgave goed tot zijn recht en past volledig bij het onderwerp. De gitzwarte rug is fraai. De typografie op het voor- en achterplat van het omslag is helaas niet zo sterk.

Een klein typografisch feestje, dat is wat er van deze bijdrage (zonder titel) van de academiestudenten in Den Bosch gezegd mag worden. De uitgave is gedrukt in houten en loden letters in de vier cmyk kleuren. Daaraan hebben de studenten straat- en plaatsnamen toegevoegd in een andere pms-kleur. Het boek is met de hand gebonden op een Japanse bindwijze en afgewerkt met een perforatie in de vouwlijn.
Wel moet gezegd worden dat de ene tekstpagina typografisch beter in elkaar zit dan de andere, maar dat is onvermijdelijk wanneer er 21 verschillende studenten aan een uitgave werken, hetgeen de totale uitgave bovendien levendig en verrassend maakt. Complimenten voor al de studenten.

Maar liefst 34 tweedejaars studenten werkten aan de opdracht Typografisch handboek van de Hogeschool voor de Kunsten Arnhem. Hun docent Hans Gremmen baseerde zijn lesmateriaal op Typonotities, de colleges van Jaap van Triest op de Sint Joost in Breda. De studenten dienden drie onderwerpen te behandelen: een typografisch detail, een lettertype en een letterontwerp. Met zoveel verschillende inzendingen is het logisch dat de kwaliteit nogal wisselt, maar er zitten een paar juweeltjes bij. Door het gehanteerde typografisch stramien is Gremmen erin geslaagd toch een eenheid in de verscheidenheid te creëren.
De uitvoering in laserprint en fotocopie bewijst dat je niet alleen in boekdruk ‘mooi marginaal’ kunt werken. Het woord ‘handboek’ wordt wel erg letterlijk genomen, door een handafdruk van alle 34 studenten op hun eigen unieke omslag te zetten.