‘Soms / vanuit een hoek / kijken mij / dingen aan / vanuit de schaduw / van de kathedraal’ luidt de tekst van dit kunstenaarsboek, een soloproductie van Carola Rombouts. Foto’s, lino’s, tekeningen, vormgeving en bindwerk zijn alle van haar hand. Het is een indrukwekkende aaneenschakeling van associatieve beelden van dood, moederschap en de broosheid van het bestaan. De beelden spelen direct op het gevoel en stemmen niet vrolijk. In een gelijknamig werk geeft Rombouts haar visie op de wereld, waarin waanzin is verbonden met melancholie en verwondering met onmacht. Rigodon is ook de titel van het laatste boek van Louis-Ferdinand Céline over de ondergang van de Westerse beschaving.
Het kleurgebruik is sober en subtiel in tegenstelling tot de vaak heftige beelden. Het omslag had wat meer aandacht verdiend.

Zo zou het zijn werd in een wat donkerder oranje gedrukt op het oranje-oranje omslag. Een simpele kunstgreep waarmee de titel subtiel onder de aandacht wordt gebracht. Het is eigenlijk een doeltreffende verbeelding van de contemplatieve titel. De publicatie bestaat uit één opening. Op de linkerpagina de titel en op de rechterpagina het gedicht. Door het gebruik van hetzelfde donkere oranje voor het ornament waarmee de titel wordt afgesloten en de initiaal waarmee de tekst wordt geopend, worden beide bij elkaar gebracht. Nog één keer komt deze kleur terug: in het monogram van de drukker, Ser Prop. Door het subtiele kleurgebruik en het voorbeeldige zet- en drukwerk werd dit een bijzonder stijlvolle publicatie.
Minder is meer.

De jury had het erg moeilijk met deze uitgave. In eerste instantie is er weinig aan te merken op Eiland op zicht van De Grafiekdrukkerij. Een mooie kloeke uitgave en een omslag met een blinddruk van het eiland Texel, die naarmate men het boek vaker in handen heeft, beter zichtbaar wordt. De vierentwintig veelkleurige prachtige portretten in lino komen goed uit op het 250 grams Hahnemühle. Handboekbinderij Faust zorgde voor het mooie, soepele naai- en brocheerwerk. Maar dan gaat het mis: de hoofdstukillustraties zijn typografisch onevenwichtig. De tekst is uitgevoerd in zeefdruk en het resultaat is niet zo fraai: de tekst is op sommige plaatsen totaal dicht gelopen, en op andere plaatsen weer veel te schraal. De jury denkt dat Fred Smeijers de door hem ontworpen letter Quadraat niet zou herkennen in het binnenwerk. Het Hahnemühle papier heeft waarschijnlijk te weinig oppervlaktelijming om in een dergelijk klein corps tekst te drukken, waardoor de zeef te snel dicht loopt.

Jaap Schipper van de Statenhofpers gebruikt in de meeste gevallen oorspronkelijke teksten en zoekt daar dan de juiste illustrator bij. Vissen met vader van Jan Hidding liet hij illustreren door Joost Veerkamp, een geslaagde combinatie. Schipper drukte de letter Spectrum van Jan van Krimpen vlijmscherp op het 140 grams Zerkall Bütten. Door de sublieme Japanse bindwijze van Frans den Breejen was het mogelijk om de hoofdillustraties in een uitgesneden kader op ander papier in te plakken. Jammer dat de gelaserprinte illustraties hier en daar overzetten op het tekstpapier. Volgende keer voor de illustraties misschien een andere druktechniek toepassen.

Fraaie hommage aan architect Herman Hertzberger bij zijn 75ste verjaardag. Twee teksten – Dick Hillenius’ openingsrede bij de tentoonstelling Herman Hertzberger – Recent Works op 12 december 1986 te Amsterdam, en Herman Hertzberger over Dick Hillenius, weerslag van een gesprek met Ben van Melick in september 2006 – zijn door vormgever Piet Gerards parallel in telkens één opening gepresenteerd: de tekst van Hertzberger horizontaal in blauw gedrukt op de versozijde, die van Hillenius verticaal in bruin op de rectozijde. Foedraal en rugtitel zijn superieur – de letters van het omslag staan ook op de binnenzijde van het foedraal!

In Lied van de aap is Titi Zaadnoordijk op haar best. De mooie frisse zwart-wit lino’s zijn diepzwart gedrukt op 220 grams Hahnemühle, daaronder staat de notenbalk met de melodie en de tekst van het lied. Titi doet alles zelf: ze snijdt de lino’s, drukt ze en vervaardigt ook de leporello. De jury verdenkt haar ervan ook verantwoordelijk te zijn voor de tekst. ‘Goeie morgen (3 ×) zegt de aap, heb je nog slaap of wil je uit je bedje komen? En had je mooie dromen vannacht? T’is de zon die naar je lacht achter de wolken (3 ×).’ Zo zou de jury ook wel gewekt wilen worden! Dat de lino’s niet allemaal perfect gedrukt zijn, verhoogt in dit geval de charme van het boekje. Twaalf pagina’s lees- en kijkplezier voor jong en oud.

Na het intrigerende Keer tot uzelve in (zie Mooi Marginaal 2004–2005, p. 92–93) bundelt Martin Frijns zeven Rilke-verzen in Rilke – Sieben Nedersaksisch. Zeven gedichten zijn hier vertaald in het Gronings (Jan Glas), Drents (Marga Kool), Twents (Anne van der Meiden) en Nederlands (Henny Hamhuis) met illustraties van Hedwig Thiessen, Ellen Krol, Hans Ebeling Koning, Albert Bouhuis en Joke van Vliet. De beroemde regel ‘Wer jetzt kein Haus hat, baut sich keines mehr’ (‘Wie nu geen huis heeft zal er geen meer bouwen’ – Hamhuis) uit ‘Herbsttag’ klinkt ook profetisch als ‘Wel nou gain hoes het, baauwt hom gainent meer’ (Glas), ‘Die nou gien huus hef, bouwt hum der gien meer’ (Kool) of als ‘Den nog gin hoes hef, bouwt der zich gin meer’. Het boek bevat ook een dvd waarop men onder meer de vertalers ziet en hoort voorlezen. Sfeervolle en heel verzorgde uitgave.

Dit persoonlijke onderzoek van de postmodernistische filosofie en haar invloed op hedendaags grafisch ontwerp werd door alle juryleden bijzonder gewaardeerd. Het boek bestaat uit negen hoofdstukken, de tekst is opgebouwd uit negen regels. Elke regel staat voor een hoofdstuk die alle negen gelijktijdig beginnen. De vormgeving illustreert hiermee de strekking van de verhandeling. Met het simultane begin zonder nadere hiërarchie wil Hyo-Jung Kwon, de vormgever die tevens de auteur is, het meerstemmige en meertalige karakter van het postmodernisme verbeelden. Men kan spreken van typografische polyfonie.
Hier wordt niet diagonaal, maar strikt horizontaal gelezen. Dit boek vraagt de nodige fysieke en mentale inspanning van de lezers die in het colofon dan ook sportief worden bedankt. Het bladeren is mede door de papierkeuze een plezierige bezigheid. De Japanse bindwijze is begrijpelijk, maar te strak waardoor er nauwelijks rugwit is en het boek niet overal goed open blijft liggen. In de ondertitel wordt overigens gesproken van ‘a personal eaasy’.
Is dit een foutje of gewoon heel postmodern?

Een vis is zo vrij als een vogel in de lucht: zo luidt het motto van Knappe vissen. Het is een uitgave van Jaap Binsbergen van zijn pers [Tussen Haakjes] maar deze keer heeft hij niet zelf gedrukt. Hij heeft het drukwerk uitbesteed aan Alex Barbaix van Pastei, en dat is een goede zet geweest. Een vrolijke uitgave, goed gedrukt op het 140 grams Tintoretto. De houtsnedes van de knappe vissen zijn schraal gedrukt waardoor de houtnerf van het multiplex waaruit ze gesneden zijn goed tot zijn recht komt. De gebruikte steunkleur verhoogt de feestvreugde. Hoe moeilijk drukken in boekdruk is, blijkt uit het gebruik van de Anonce Antique in de onderschriften die hier en daar dichtlopen. Het bronnenmateriaal is hoogst origineel: van Artis tot de visboer.

Deze uitgave is het zestiende deel uit de reeks Bert van Selm-lezingen. Naar eigen smaak gaat over de individualisering van het gedrukte boek in de zestiende en zeventiende eeuw. Het boekje is klassiek/modern getypografeerd. De rode ‘harde return’-tekens zorgen voor een mooi ritme in de lopende tekst. Op sommige pagina’s zijn de voetnoten eigenwijs ingevoegd in de lopende tekst, waardoor het geheel niet statisch is. Het lichtgele papier dat ook zacht aanvoelt, geeft het geheel een warme uitstraling.
Leuk en passend is het bijgevoegde stickervel. Op dit vel bevinden zich de ontbrekende initialen die de lezer naar eigen smaak mag inplakken. Je hebt een keuze uit drie stijlen: gotisch getekend, gotisch gedrukt en romein gedrukt. Combineren mag natuurlijk ook in deze postmoderne tijd.