Het is geweldig wanneer het ontwerp, het snijden van de lino’s, het drukken ervan en het binden met de Japanse bindwijze in één hand liggen. Een totaalconcept dus. Het resultaat is een mooi geheel. De druk van de afbeeldingen is prachtig in zwart op het Lokta-papier, in de stijl van de beelden, die duidelijk verwijzen naar de oude Japanse en Chinese houtgravures. Krachtige beelden, die zó van het papier springen. Dat geldt ook voor de afdruk in kleur op de band. Tom Thijsse heeft duidelijk een voorkeur voor Japans gebonden boeken, zoals te zien is op zijn website. Je zou je kunnen voorstellen dat met hetzelfde materiaal ook een leporello (orihon in het Japans) gemaakt zou kunnen worden, dat brengt een andere dynamiek in de beelden teweeg. Ook zou het daarmee mogelijk zijn het boek open te leggen.

Dit digitaal gedrukt boekje (HP Indigo) had wellicht de juryselectie niet gehaald als het niet zulke opvallende omslagplatten had. Daarvoor werd geen bordkarton gebruikt, maar twee lagen door en door wit karton werden op elkaar gekleefd tot een dikke drie millimeter. Dat witte komt goed tot zijn recht omdat de sneden onbekleed bleven. Daarop kwam een papier met een buckram-persing en het voorplat kreeg een zware blindpreeg, gedrukt op een Krause verguldpers. Een knap staaltje bindwerk van FopmaWier uit Friesland. Voor dit boek schilderde Klaas Jacob Kort een jaar lang iedere dag schilderijen in de kleur rood. Dat rode komt ook nog eens terug in het garen waarmee het boekblok is genaaid. De rug van het boek is gefixeerd met boekbinderslijm maar verder onbekleed gelaten. In plaats van rood linnen kreeg de rug een vette rode streep van de verfborstel, onregelmatig, zodat elk boek verschillend is. De proporties van het boek zijn ook helemaal goed: net niet vierkant, een klein beetje oblong. De vormgeving van het binnenwerk is heel sober en kaal, een beetje saai eigenlijk, maar daardoor krijgen de schilderijen extra aandacht.

Deze uitgave bevat elf brieven en briefkaarten van J.H. Leopold aan J.F. van Royen uit begin jaren ’20, over de totstandkoming van Oostersch bij de Kunerapers. De brieven geven een goede kijk op het zetten en drukken van deze uitgave en dankzij de uitvoerige inleiding van Dick van Halsema komen we ook de voorgeschiedenis te weten. Waar verduidelijking nodig was heeft Van Halsema voetnoten aangeleverd. Dit boek kreeg door het gebruik van de Romanée een magistrale typografische uitvoering. Deze letter werd in 1928 (dezelfde tijdsperiode als de brieven) door Jan Van Krimpen ontworpen voor Joh. Enschedé en Zonen in Haarlem. De cursief van de Romanée is heel apart. Het is Van Krimpens laatste letterontwerp (1948) en, net als de cursieven uit het begin van de zestiende eeuw, combineert het rechtopstaande kapitalen met cursieve onderkastletters. Ser Prop gebruikt de hele gereedschapskist die de zetkast hem biedt: kleinkapitalen voor acroniemen zoals PTT, sierkapitalen zoals bij de Q op de titelpagina en ongebruikelijke ligaturen zoals ct en fk. Wij waren zo onder de indruk van de kwaliteit van dit zetwerk dat we er met de loep op hebben gezeten.

Whatsapp bestond al in 1922. Je deed het alleen met ansichtkaarten, maakte de zin niet af en schreef de week erna gewoon het vervolg. En dat zeven weken lang. Met 38 verschillende postkaarten is Kaarten uit Berlijn bijna een facsimile uitgave, met de geschreven teksten mooi getypografeerd, leesbaar en van ontroerende eenvoud. Het achterliggende verhaal is om stil van te gaan zitten janken. Tegen wil maar met dank getrouwd, geven deze kaarten en teksten een goed tijdsbeeld. Lees ook de geschiedenis van Jan Feijlbrief, ruim voorzien van noten en ligaturen; alles is gedaan om er een meer dan volwassen uitgave van te maken. En technisch meer dan perfect uitgevoerd.

Een klein maar fijn boekje over een kleine ezel met buikpijn en een troostende eend. Het viel de jury direct op door de blikvanger op het omslag: een heldere afbeelding van de innig verstrengelde ezel en eend. Ook de andere dierentekeningen zijn eenvoudig maar spreken zeer tot de verbeelding. Zowel beeld als tekst zijn gesneden in lino en gedrukt in verschillende vrolijke kleuren op papier uit Indonesië en Nepal.

De titel van dit boekje gedrukt door Paul van der Steen nodigt uit tot lezen. Alexander Reeuwijk beschrijft hierin hoe fantasie de artisticiteit voedt. Hij geeft hiervan enkele prikkelende voorbeelden. Ook heeft hij het over ‘outsiderkunst’, de relatie tussen artisticiteit en psychiatrie en andere wetenswaardigheden. Het is een dun, mooi geïllustreerd boekje dat prettig wegleest. De ets waarin Don Quichot zijn erotische fantasieën de vrije loop laat is heel grappig. ‘Zolang het bij gedachtes blijft is alles toegestaan. Dus durf compromisloos te fantaseren. In je hoofd is alles onbegrensd, in je hoofd mag je helemaal vrij zijn.’

In deze digitale tijden is het fijn als er nog mooie papieren agenda’s worden gemaakt, zoals deze handgemaakte agenda van Marieke de Wit, die een ode is aan Bauhaus. Dit vertaalt zich in een strakke vormgeving met primaire kleuren. Door de agenda heen zijn kleine geometrische vormen over de pagina’s gestrooid. Niet alleen aan het uiterlijk is gedacht, de agenda lijkt ons ook zeer praktisch in het gebruik. Marieke de Wit fietste vele kilometers door winters Amsterdam om deze agenda te maken. Het binnenwerk werd bij AGA LAB met een riso­printer gemaakt en het omslag gedrukt in boekdruk in de werkplaats van Thomas Gravemaker. De agenda heeft een mooie koptische binding, verzorgd door Thekla Ahrens.

Jan-Willem van der Looij, in drukkersland bekend onder de naam Mizdruk, richtte de School of Bad Printing op. Deze uitgave is het bijbehorende manifest waarin hij zijn voorliefde voor het experiment, het toeval en de imperfectie beschrijft. Die nadruk op slecht drukken is wat ons betreft niet nodig, want dit is een prachtig boek (oké, de puristen zullen misschien vallen over de moeten in het papier). Van der Looij zet zijn drukpers niet op de gebruikelijke manier in, hij schildert als het ware met letters en vormen. In zijn werk vind je allerlei houten en loden letters door en over elkaar heen, wat een mooie gelaagdheid oplevert. Daarnaast gebruikt en herhaalt hij veel geometrische vormen, wat een ritme geeft aan het boek.

Fascinerend omslag waarbij de prent op de achterzijde start en naar voren doorloopt, terwijl beide op zichzelf kunnen staan. Het cahier is uitgegeven voor de herbegrafenis van J. Moesman en zijn vrouw Elsa van Dijk. Moesman was een alleskunner en probeer daar maar eens eer aan te bewijzen. Dit is gedaan met antiek papier uit zijn atelier voor het binnenwerk, een prachtig Japans Leathac omslag en een mooi geïntegreerde linosnede, een door Moesman ontworpen lettertype en een gedicht. De kleurstellingen zijn goed gekozen voor het tijdsbeeld.

Het verwarmt ons hart te lezen hoe de 81-jarige Jannes van zijn vrouw Carla op zijn verjaardag een dichtbundel cadeau krijgt. Hij heeft zijn tien meest geliefde gedichten gekozen, die Alex Barbaix met de hand heeft gezet en gedrukt. Voor het binnenwerk gebruikte Barbaix twee gramgewichten. De brief van de jarige aan zijn vrouw staat afgedrukt op het zwaardere gramgewicht en zit in het hart van het boekje. De gedichten staan op het lichtere, gevergeerde papier en omhelzen de tekst als het ware. Het is een creatieve oplossing die bij de jury in de smaak valt. De twee katerntjes zijn apart genaaid met een cahiersteek. De wikkel is van papier dat van oud katoen is gemaakt door papiermolen De Schoolmeester in Westzaan. Een klein verbeterpuntje: de wikkel steekt millimeters ver uit en raakt daardoor gemakkelijk gedeukt.