Elisabeth Tonnard (geb. 1973) is schrijver, vertaler en sedert 2006 actief als beeldend kunstenaar in de Visual Studies Workshop in Rochester, NY. De wereld is er bestaat uit vier gedichten, vol subtiele verwijzingen naar eigen werk en naar het wereldwijde literaire en beeldende universum. De dubbele vermelding van titel en auteursnaam op het omslag reflecteert haar gelijktijdig verschenen ‘kunstenaarsboek’ Two of us: encounters (2007). ‘De zee is groen’ luidt de eerste regel, die meteen alludeert op het helgroene schutblad aan het begin van het boek en de lichtgroene signatuur van de auteur als afsluiting van het colofon. Deze doordacht gestructureerde bundel is uiterst zorgvuldig afgewerkt en trekt de lezer de tekst binnen.
De vier gedichten werden vormgegeven door Johan Velter, gezet uit de Albertina en op Bioset 90 grs. gedrukt bij Jozias Boone in Gent. De 127 exemplaren zijn niet genummerd maar ‘gewoord’: 99 met elk een ander woord uit ‘Ergens waar zij ook is’ (dat 99 woorden telt!); 28 met een woord uit ‘De waterslak’.

Het onderwerp van dit boek van 80 pagina’s komt zowel in de tekst als in de illustraties steeds weer terug. Het zetwerk moet enorm veel rekenwerk gekost hebben. Het gehele boek, inclusief alle illustraties en tabellen, is gezet en opgebouwd uit koper en lood. Het drukwerk is onberispelijk en het geheel is in linnen gebonden met daarom heen een omslag in 2 kleuren. Het is bijna niet voor te stellen dat dit boek met de hand gemaakt is in een oplage van 100 exemplaren. Wat een vakmanschap!

Beweging zit er aan alle kanten van deze uitgave. Het omslag laat een stromende beweging zien die nieuwsgierig maakt naar de binnenkant. Als de uitgave opengeslagen wordt, verrast het gele papier, dat ook in het omslag zit. Ingenaaid is een 3–slag gevouwen plano met een gedicht van Tom van Deel en een vinylsnede van Doortje de Vries. Een smaakvolle uitgave waar vorm en inhoud elkaar vinden.

Cyclocross is de titel op de bruine envelop waar deze uitgave zich in bevindt. De titel typeert goed wat je te wachten staat als je de envelop opent. Tevoorschijn komt een uitgave met zeven kleurige en krachtige illustraties gedrukt op stevig off-white papier. De zeven portretten spetteren van de pagina af, hoewel ze allemaal ook wel iets statisch hebben. Een mooie tegenstelling. Subtiel zijn de fel groene ogen, die je indringend aankijken.
De illustraties worden begeleid door eenvoudige teksten, die illustratief zijn getypografeerd met het wiel als uitgangspunt. In alle letters die een cirkel in zich hebben, is een fietswiel verwerkt. Hierdoor ontstaat heel eenvoudig de Cyclocross die ons als kijker is beloofd. Zeker als dit ook nog eens ondersteund wordt met modderspetters die je links en recht om de oren vliegen. Saillant detail is dat de uitgave toepasselijk en verzorgd is gebonden met een cahiersteek die als vier spaken alles bij elkaar houdt.
Mooi, krachtig en met liefde gemaakt.

‘Soms / vanuit een hoek / kijken mij / dingen aan / vanuit de schaduw / van de kathedraal’ luidt de tekst van dit kunstenaarsboek, een soloproductie van Carola Rombouts. Foto’s, lino’s, tekeningen, vormgeving en bindwerk zijn alle van haar hand. Het is een indrukwekkende aaneenschakeling van associatieve beelden van dood, moederschap en de broosheid van het bestaan. De beelden spelen direct op het gevoel en stemmen niet vrolijk. In een gelijknamig werk geeft Rombouts haar visie op de wereld, waarin waanzin is verbonden met melancholie en verwondering met onmacht. Rigodon is ook de titel van het laatste boek van Louis-Ferdinand Céline over de ondergang van de Westerse beschaving.
Het kleurgebruik is sober en subtiel in tegenstelling tot de vaak heftige beelden. Het omslag had wat meer aandacht verdiend.

Zo zou het zijn werd in een wat donkerder oranje gedrukt op het oranje-oranje omslag. Een simpele kunstgreep waarmee de titel subtiel onder de aandacht wordt gebracht. Het is eigenlijk een doeltreffende verbeelding van de contemplatieve titel. De publicatie bestaat uit één opening. Op de linkerpagina de titel en op de rechterpagina het gedicht. Door het gebruik van hetzelfde donkere oranje voor het ornament waarmee de titel wordt afgesloten en de initiaal waarmee de tekst wordt geopend, worden beide bij elkaar gebracht. Nog één keer komt deze kleur terug: in het monogram van de drukker, Ser Prop. Door het subtiele kleurgebruik en het voorbeeldige zet- en drukwerk werd dit een bijzonder stijlvolle publicatie.
Minder is meer.

De jury had het erg moeilijk met deze uitgave. In eerste instantie is er weinig aan te merken op Eiland op zicht van De Grafiekdrukkerij. Een mooie kloeke uitgave en een omslag met een blinddruk van het eiland Texel, die naarmate men het boek vaker in handen heeft, beter zichtbaar wordt. De vierentwintig veelkleurige prachtige portretten in lino komen goed uit op het 250 grams Hahnemühle. Handboekbinderij Faust zorgde voor het mooie, soepele naai- en brocheerwerk. Maar dan gaat het mis: de hoofdstukillustraties zijn typografisch onevenwichtig. De tekst is uitgevoerd in zeefdruk en het resultaat is niet zo fraai: de tekst is op sommige plaatsen totaal dicht gelopen, en op andere plaatsen weer veel te schraal. De jury denkt dat Fred Smeijers de door hem ontworpen letter Quadraat niet zou herkennen in het binnenwerk. Het Hahnemühle papier heeft waarschijnlijk te weinig oppervlaktelijming om in een dergelijk klein corps tekst te drukken, waardoor de zeef te snel dicht loopt.

Jaap Schipper van de Statenhofpers gebruikt in de meeste gevallen oorspronkelijke teksten en zoekt daar dan de juiste illustrator bij. Vissen met vader van Jan Hidding liet hij illustreren door Joost Veerkamp, een geslaagde combinatie. Schipper drukte de letter Spectrum van Jan van Krimpen vlijmscherp op het 140 grams Zerkall Bütten. Door de sublieme Japanse bindwijze van Frans den Breejen was het mogelijk om de hoofdillustraties in een uitgesneden kader op ander papier in te plakken. Jammer dat de gelaserprinte illustraties hier en daar overzetten op het tekstpapier. Volgende keer voor de illustraties misschien een andere druktechniek toepassen.

Fraaie hommage aan architect Herman Hertzberger bij zijn 75ste verjaardag. Twee teksten – Dick Hillenius’ openingsrede bij de tentoonstelling Herman Hertzberger – Recent Works op 12 december 1986 te Amsterdam, en Herman Hertzberger over Dick Hillenius, weerslag van een gesprek met Ben van Melick in september 2006 – zijn door vormgever Piet Gerards parallel in telkens één opening gepresenteerd: de tekst van Hertzberger horizontaal in blauw gedrukt op de versozijde, die van Hillenius verticaal in bruin op de rectozijde. Foedraal en rugtitel zijn superieur – de letters van het omslag staan ook op de binnenzijde van het foedraal!

In Lied van de aap is Titi Zaadnoordijk op haar best. De mooie frisse zwart-wit lino’s zijn diepzwart gedrukt op 220 grams Hahnemühle, daaronder staat de notenbalk met de melodie en de tekst van het lied. Titi doet alles zelf: ze snijdt de lino’s, drukt ze en vervaardigt ook de leporello. De jury verdenkt haar ervan ook verantwoordelijk te zijn voor de tekst. ‘Goeie morgen (3 ×) zegt de aap, heb je nog slaap of wil je uit je bedje komen? En had je mooie dromen vannacht? T’is de zon die naar je lacht achter de wolken (3 ×).’ Zo zou de jury ook wel gewekt wilen worden! Dat de lino’s niet allemaal perfect gedrukt zijn, verhoogt in dit geval de charme van het boekje. Twaalf pagina’s lees- en kijkplezier voor jong en oud.