Intenties van een boekontwerp kunnen worden genegeerd of over het hoofd gezien. Het is de vrijheid en uitdaging voor de lezer er anders mee om te gaan dan bedoeld. Stephan de Smet heeft er met een subtiel aangebrachte stans in de wikkel van deze uitgave voor gezorgd dat de gedrukte tekst precies kan worden gelezen zoals bedoeld ik en jij en ik. Wordt de wikkel echter op de binnenzijde gelegd en uitgevouwen tot een zin, dan staat er in forse letters Ken jij en ik. In deze hoedanigheid lijkt de tekst een verbastering van het Griekse aforisme Ken Uzelf en biedt dit een sleutel tot de inhoud van het boekje. Eén voor één ontmoeten de groot gedrukte letters van het alfabet hun alter ego in de vorm van een spiegelbeeld, een schaduw, of ander perspectivisch beeld en versmelten ze tot een enkele vorm. Zo wordt de letter b verenigd met haar spiegelbeeld een zwaan in het water. De Smet heeft voor elke letter een ander lettertype gekozen. De versmeltingen van de zogenaamde ik en jij-vorm van een letter leveren curieuze beelden op, soms elegant en vooral decoratief, dan weer geometrisch volumineus als een sculptuur. Stephan de Smet heeft gekozen voor zilverdruk op zwart papier. Het heeft een mooie vervreemdende uitwerking. De bindwijze in blokvorm geeft het boekje in geopende vorm een perfect strakke ruimtewerking.

Een miniboekje over een Vlaams kleinkunstenaar, schrijver, dichter – dat zal je lezen – beeldhouwer, levensfilosoof, zanger, gitarist en schilder. Kleinkunstenaar? Kunstenaar met een groot hart! Dit boekje belicht alvast zijn dichterlijke kwaliteiten die hij – zoals zijn liedjes – steevast in West-Vlaams dialect produceerde. Het boekje is klassiek opgevat maar behaagt door zijn eenvoud en de prachtige houtgravures van Bram Malisse die zo mooi aansluiten op de tekst. Zoals de tekst oud en tegelijk erg hedendaags is, zijn ook de gravures van vroeger en nu. En alles wordt erg luchtig gebracht. Het werkje is gedrukt op Van Gelder met scheprand aan alle randen. Het geeft dit boekje een klassiek allure maar Alles gaat over is erg hedendaags. Een juweeltje.

Een vorig boek met het Kaba-ornament werd al eens bekroond als Best Verzorgd Boek in 2006, maar de jury zag daarin geen reden dit boek niet op te nemen in de collectie van Mooi Marginaal.
Als een schrijver aan zijn oeuvre bouwt De Does verder aan de toepassing van zijn Kaba-ornament en hij lijkt daarin telkens weer een stap verder te gaan. Waar in de vorige uitgave nog sprake was van één drukkleur zijn dat er nu twee. En weer wordt de toeschouwer naar binnen gezogen, op zoek naar het geheim van de schoonheid die zich hier op uiterst eenvoudige wijze pagina na pagina openbaart: één ornament en twee drukkleuren, in mooie zachte kleurstellingen. De schutbladen zijn donker en vormen daarmee een mooi contrast met het uiterst sobere, ruw geschepte, Nepalese omslagpapier. Bijna geen tekst, alleen de schoonheid van het experiment. Uitgeverij De Buitenkant verrijkte haar Bantammerreeks ermee.

Slechts één gedicht van Martinus Nijhoff vind je in deze uitgave. Een droom van een gedicht. De sterke typografie van het omslag – goudgeel geblokte naam naast frèle zwarte titel – doet je reeds hopen op meer. En dat krijg je. Met een originele vouw- en bindwijze opent zich de wereld waarin het gedicht zich afspeelt. Een sublieme illustratie ontvouwt zich, perfect aansluitend op het gedicht, de schrijver grijpend naar ‘al wat ik mijn leven nog ooit te schrijven droom’. Vorm, inhoud, papier, afwerking, alles perfect. Een zeldzaam prachtig juweeltje.

Een kloek in de marge uitgegeven boek, dat later ook als reguliere uitgave verscheen. Een land met gesloten deuren, waarin Tjalie Robinson (Jan Boon) door Amsterdam en andere steden wandelt en registreert wat hij ziet. Illustrator Peter van Dongen werd uitgenodigd de tekst met twee-kleurige illustraties te ondersteunen. Een hoogtepunt daarin vormt het uitklapvel na pagina 147 met twee vouwen en in vier kleuren. De lichtheid van het Hahnemühle Ingres levert bij het omslaan van de bladzijde een bijna sensitieve ervaring en de stevige typografie uit de Sheriff van Peter Verheul doet daar niets aan af. Mooi verzorgd is de titelpagina met een stans in een tekening van gesloten deuren, en een sierlijke typografie voor de naam van de auteur. Op het omslag alleen de initialen in goudfolie, een goed gekozen contrast bij het rijk geïllustreerde binnenwerk.

Onvangbaar is een bijzonder mooi geïllustreerde lijvige – 66 badzijden – dichtbundel. Het inleidende gedicht ‘Onvangbaar’ geeft de sfeer aan waarin de tekst en illustraties baden. Licht, droom, hoop, verwachting. Mooi gedrukt op Conqueror katoenwit en met een omslag in Plike parelgrijs. De pagina’s zijn dubbel gevouwen gebonden. Het geeft lucht en een rijk gevoel bij het doorbladeren. De vierkante vorm met veel wit om de illustraties, geeft ademruimte aan tekst en beeld. De tekeningen zijn bijzonder licht en toepasselijk bij de tekst gekozen. Een compleet verzorgde uitgave.

Simpel maar prachtig. Hoewel met maar één bladzijde tekst, plus een titelpagina en een colofon, is het bijna een monumentaal uitgaafje. De illustratie van Olivia Ettema tegenover de titelpagina is een beetje groot en zwaar uitgevallen; de vignetjes op het omslag en onder het colofon daarentegen zijn fijn en goed gevonden. Perfect gedrukt op schitterend papier: althans, bij de jury lag een van de exemplaren op handgeschept Kozo uit Bhutan, en een Nepalees handgeschept papier voor het omslag. Een heerlijk hebbedingetje, met een goed gekozen gedicht van Kousbroek. Uitgegeven ‘ter herdenking aan het overlijden van Rudy Kousbroek op vier april 2010’. Unaniem uitgekozen.

Een zeer verzorgde uitgave. Zestien bladzijden met een fragment uit Pablo Neruda’s Odas Elementales. De ode aan de typografie. Slechts een fragment wordt gebruikt in vrije vertaling van Cees Nooteboom. Het vallen van de letters wordt gesuggereerd door schriftletters in kapitalen willekeurig op het blad te plaatsen. Dat lukt op de beginpagina misschien nog niet zo best – schriftletters in kapitalen accorderen nu eenmaal niet zo goed – maar verder wordt het alleen maar boeiender. De letters dwarrelen dan echt door elkaar heen, hetgeen een verassend esthetisch effect heeft. Een mooi verzorgde uitgave op Van Gelder gedrukt met stofomslag in dun Japans papier. Prima afgewerkt.

Een prachtig boekje dat een eerste omslagpagina met een heel fijn blauw/zwartgestreept verticaal raster laat zien dat ook binnenin en op de achterzijde wordt herhaald. Een apart gedrukt nawoord heeft eenzelfde verticaal raster met grijs en gouden lijnen. De tekst heeft een rustige, duidelijke zetspiegel die ook in het nawoord terugkeert. De koptitels zijn met blauwe letters gedrukt. De hele tekst gebruikt de Bembo. De rust van de pagina’s komt overeen met in het kritische pleidooi van Reve, plechtig zelfs, en hier en daar humoristisch. Het boek is een onverbrekelijke eenheid. Het wit speelt er een duidelijke rol, zoals op de Franse pagina. Het beroepsmatige valt hier op en kan voor de drukkers en ontwerpers in de marge een voorbeeld zijn, om te volgen of juist om een tegendeel te bereiken.

Een klein boekje met artikel 1 van de Grondwet in het Gronings dialect:
‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.’
Hier in korte en krachtige woorden van de Gronings taal, verbeeld met stevige letters in verschillende kleuren:
‘Elknain dij ien Grunnen touholt wort om liek behandeld. Onnerschaaid moaken aangoande geloof, levensbeschaauwen, poletiek dinken, ras, geslacht of wat veur reden ook mag naait.’
Direct en helder op de wit gehouden pagina’s gedrukt, met eenzelfde intensiteit.